Farewell Rituals is een reeks performance kunstwerken die plaatsvinden van 14 tot 18 juni 2025 in Nederland. De reeks wordt gepresenteerd in verschillende edities en vormen: te beginnen met een performance op het Houtfestival, gevolgd door een Teken Or Leave It workshop bij Nieuwe Vide in combinatie met een performance aan het einde van de avond op 18 juni. (aanmelden voor de workshop kan via Eventbrite).
De reeks zal worden afgesloten met een video performance gemaakt in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht.
Farewell Rituals onderzoekt het creëren van nieuwe rituelen via performance kunst, waarbij rouw zonder afscheid centraal staat en de impact daarvan op zowel individuele als collectieve herinnering. Het valt samen met de herdenking van 80 jaar vrijheid in Nederland en legt een verband tussen het ontbreken van zulke afscheidsrituelen en de geschiedenis van een land dat ook met grote verliezen te maken heeft gehad.
Over Javi Henríquez (1997) (zij/hen) is actrice en performancekunstenaar. Hen begon diens carrière in het theater, maar verschoof in 2019 de focus naar performancekunst, waarbij ze – zowel individueel als in samenwerking – activistisch werk creëert. Henríquez’ werk onderzoekt lesbische identiteit en territoriale herinneringen via actie-gerichte kunst, zoals in de reeks Reflections on a Body on the Tightrope (2022), waarin vijf gevallen van lesbicide in Chili worden onderzocht. Op dit moment bereidt Javi Henríquez zich voor op haar eerste internationale groepstentoonstelling bij Projektraum Bardo in Berlijn (juni 2025) met Torta, een werk dat taal en queer identiteit onderzoekt.
“Het idee voor dit project ontstond vanuit mijn eigen ervaring: toen mijn twee grootmoeders en een nicht overleden in een periode waarin afstand en sociale omstandigheden het onmogelijk maakten om bij de ceremonies aanwezig te zijn. Op dat moment begon ik na te denken over de noodzaak van rituelen voor rouw en afsluiting. Ik vroeg me af hoe het ontbreken daarvan niet alleen persoonlijk, maar ook collectief een hele gemeenschap kan raken die geconfronteerd wordt met een groot verlies en de dood.”
Farewell Rituals
Afscheid nemen van onze doden is een essentieel ritueel om de pijn van afwezigheid te helen. Toch kunnen afstand, tijd of omstandigheden dit onmogelijk maken, wat leidt tot een gedeelde, doch stille pijn. Farewell Rituals komt voort uit deze onmogelijkheid en stelt performance voor als ruimte om het idee van afscheid opnieuw vorm te geven — om afwezigheid om te zetten in een actieve vorm en zo eer te bewijzen aan diegene die er niet meer zijn.
Via drie vormen — live performance, workshop en video performance — onderzoekt het werk de kracht van performancekunst om nieuwe rituelen te creëren, wanneer traditionele rituelen ontbreken of ontkent worden. Rouw manifesteert zich via lichaam, de stem, via objecten, en nodigt uit tot reflectie op onze ideeën over herinnering en verlies.
Het werk gaat ook in dialoog met rituele praktijken uit verschillende culturen, waarbij Latijns-Amerikaanse symbolen en tradities worden geïntegreerd en in een nieuwe context worden geplaatst. Zo stelt Farewell Rituals kunst voor als brug tussen het persoonlijke en het collectieve, het intieme en het historische, het vluchtige of onzichtbare en het gedocumenteerde beeld.
#1 Performance tijdens Houtnacht (Slachthuis)
(20:00 -23:00)
Tijdens deze performance wordt een object gecreëerd en opgebouwd dat de kunstenaar zal vergezellen op haar reis door Nederland, waarin zij rouw en verlies onderzoekt. Deze eerste handeling vindt ’s avonds plaats en omvat het volledige ritueel: van de creatie tot de uiteindelijke verbranding. Het ritueel eindigt met de symbolische en fysieke dood van het door de kunstenaar gekozen object, dat haar verloren geliefden vertegenwoordigt.
#2 Performance tijdens Houtfestival
De tweede actie uit de reeks performances van Farewell Rituals vindt plaats op 15 juni 2025 tijdens het Houtfestival.
De performance bestaat uit het bidden met een rozenkrans (in het Spaans) voor 5 minuten, tegenover een bloemenkrans. Op de achtergrond is een video te zien van diezelfde handeling, in een eindeloze herhaling. Het samenspel van het geluid uit de video en de gesproken woorden van de performer creëert een immersief en bijna ononderscheidbaar geluid, dat – ondanks mogelijke taalbarrières – verbinding zoekt via klank en ritme.
Aan het einde van het gebed bindt de performer een eerste lint aan de bloemenkrans vast, als markering van het begin van een rituele reis.
De kunstenaar blijft gedurende het festival aanwezig bij de Nieuwe Vide stand/het podium van Nieuwe Vide en herhaalt de actie meerdere keren.
Wanneer er niet wordt opgetreden, gaat de kunstenaar in gesprek met bezoekers over het kunstwerk, de betekenis van rouw, dood en rituelen — en hoe collectieve rituelen persoonlijke ervaringen kunnen beïnvloeden, en andersom.
#3 Teken or leave it: Farewell Rituals – a performative workshop – (aanmelden voor de workshop kan via Eventbrite).
In deze workshop verkennen we het concept van rituelen en performancekunst. Deelnemers van Teken Or Leave It worden uitgenodigd om te reflecteren op persoonlijke en collectieve ervaringen van afscheid of afwezigheid. Door middel van schrijven, tekenen en gesprekken over rouwrituelen – en de overeenkomsten en verschillen tussen rituelen uit verschillende culturen – zoeken we naar nieuwe symbolische handelingen via performance.
De workshop mondt uit in een gezamenlijke performance, waarbij de kunstenaar een ervaring begeleidt die stilstaat bij de intrinsieke menselijke behoefte aan betekenis bij verlies. Waar traditionele rituelen mensen helpen om te gaan met levensovergangen, biedt performancekunst ruimte om nieuwe rituelen te ontwikkelen die inspelen op hedendaagse maatschappelijke behoeften.
De workshop vindt plaats bij Nieuwe Vide en combineert schrijven, tekenen en gesprekken over rouwrituelen. De deelnemers binden witte linten met namen aan een bloemenkrans, waarna de bijeenkomst wordt afgesloten met het verbranden van de krans.
14 Juni #1 Performance tijdens Houtnacht
(20:00 -23:00)
–
15 Juni #2 Performance tijdens Houtfestival
(hele dag)
–
18 juni #3 Teken Or Leave It: Aanmelden Eventbrite
–
Illustratie: Leonardo Vela